Προϋποθέτει δε, ένα είδος κοινωνικής οργάνωσης για τη διαχείριση, οργάνωση και συντονισμένη δράση των ανθρώπων και των μηχανημάτων που

συμμετέχουν στο όλο εγχείρημα» (Χαλκιά Κρ., 1999).

Διδακτική τεχνολογία είναι η θεωρία και η εφαρμογή του σχεδιασμού, της ανάπτυξης, χρήσης, διαχείρισης και αξιολόγησης των διαδικασιών και υλικών που αποσκοπούν στη μάθηση» (Seels, Richey, 1994)

Τα σημαντικά στοιχεία που πρέπει ο εκπαιδευτής να γνωρίζει, όταν σχεδιάζει ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης, είναι:

1. ο αριθμός των συμμετασχόντων,

2. ο χώρος διεξαγωγής της διδασκαλίας και

3. η ομοιογένεια ή ανομοιογένεια της εκπαιδευτικής ομάδας.

􀂄 Συμπεριφοριστική (behavioral)

􀂄 Γνωστική (cognitive).

􀂄 εστιασμός στις βασικές δεξιότητες μάθησης μέσα από καλά δομημένα μαθήματα,

􀂄 θετική ενίσχυση και εξάσκηση,

􀂄 ο εκπαιδευτικός παίρνει όλες τις αποφάσεις,

􀂄 δεν επιτρέπει τους μαθητές να παρεκκλίνουν από την εργασία τους (keep students on-task),

􀂄 έμφαση στη θετική ενίσχυση,

􀂄 δομημένη (structured),

􀂄 καθοδηγούμενη (guided).

1. η διδασκαλία που βασίζεται στη θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας (information processing) και

2. η διδασκαλία που βασίζεται στη θεωρία του κονστρουκτιβισμο (constructivism)

Η διδασκαλία η βασισμένη στη θεωρία επεξεργασίας της πληροφορίας (information processing) επικεντρώνεται στον τρόπο που το άτομο ερμηνεύει και επεξεργάζεται τη νέα πληροφορία. Κύρια χαρακτηριστικά της:

Τα τελευταία χρόνια, έχει σημειωθεί μεγάλη τεχνολογική πρόοδος προκειμένου να ενισχυθούν οι διαδικασίες της αξιολόγησης στην εκπαιδευτική

διαδικασία. Η τεχνολογία έχει βοηθήσει σημαντικά τους εκπαιδευτικούς διότι μείωσε το χρόνο που χρειάζεται για τη διαδικασία της αξιολόγησης. Η

τεχνολογία που βασίζεται στον υπολογιστή (computer-based technology) επιτρέπει:

􀂄 να δημιουργούνται τράπεζες εξετάσεων,

􀂄 να διατηρούνται τα αρχεία των σπουδαστών,

􀂄 να παράγονται εκθέσεις.

􀂄 να δημιουργούνται σχεδιαγράμματα προόδου

􀂄 να δημιουργούνται e-portfolios

Η προσέγγιση της «κατευθυνόμενης μάθησης» καθιστά κύριο υπεύθυνο της διαδικασίας της μάθησης τον εκπαιδευτικό. Είναι αυτός που κατέχει και

παρουσιάζει τη γνώση. Από την άλλη, ο εκπαιδευόμενος αποδέχεται τη γνώση όπως αυτή μεταφέρεται από τον εκπαιδευτικό. Η γνώση προσφέρεται ξεκάθαρα «κομμάτι – κομμάτι» και βαθμηδόν με συνεχόμενη ανατροφοδότηση, για να συνδεθεί σε ενιαίο σώμα μέσα από καλά δομημένα μαθήματα και πολλές ευκαιρίες για πρακτική εξάσκηση. Αν και υπάρχουν ποικίλες μορφές κατευθυνόμενης διδασκαλίας, ωστόσο τα κύρια χαρακτηριστικά της (Snowman J., Biehler R., 2006) θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής:

􀂄 σχεδόν όλες οι δραστηριότητες εστιάζονται στη μάθηση βασικών δεξιοτήτων και στην απόκτηση της βασικής ακαδημαϊκής γνώσης.

􀂄 ο εκπαιδευτικός παίρνει όλες τις αποφάσεις (teacher-directed, teacher-led instruction) όπως για παράδειγμα τι υλικά θα χρησιμοποιηθούν κατά τη

􀂄 οι εκπαιδευόμενοι εστιάζονται στο έργο που θα πρέπει να εκπονήσουν (keep students on-task).

􀂄 το θετικό κλίμα κατακτάται μέσω της θετικής ενίσχυσης.

􀂄 Φάση προσανατολισμού (orientation). Δίνεται μια γενική επισκόπηση του μαθήματος, εξηγείται στους μαθητές γιατί πρέπει να μάθουν την καινούρια

􀂄 Φάση της παρουσίασης (presentation). Αρχικά, παρέχονται επεξηγήσεις και υποδείξεις σχετικά με το πώς θα χρησιμοποιήσουν το προτεινόμενο

􀂄 Φάση δομημένων, καθοδηγούμενων και ανεξάρτητων πρακτικών

(structured, guided, and independent practice). Οι φάσεις αυτές προσδιορίζονται από το βαθμό βοήθειας που παρέχεται στους

εκπαιδευόμενους. Στη φάση των δομημένων πρακτικών ο εκπαιδευόμενος βοηθιέται/ καθοδηγείται σε κάθε βήμα της προσπάθειάς του, με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιείται η περίπτωση μιας λανθασμένης απάντησης. Η σωστή απάντηση ενισχύεται και τα λάθη διορθώνονται. Στη φάση των

καθοδηγούμενων πρακτικών, ο εκπαιδευόμενος εργάζεται περισσότερο μόνος του και έχοντας λιγότερη βοήθεια. Οι προσπάθειές του ελέγχονται

πάλι και διορθώνονται τα λάθη του. Αν καταφέρουν να έχουν τις περισσότερες σωστές απαντήσεις (περίπου το 85%), τότε μπορούν να

περάσουν στη φάση των ανεξάρτητων πρακτικών όπου μπορούν σχεδόν μόνοι τους να εργαστούν έχοντας ελάχιστη βοήθεια.

Οι εκπρόσωποι της Σχολής της Συμπεριφοράς ή Συμπεριφορισμού μελετούν τη σχέση μεταξύ των ερεθισμάτων και της αντίδρασης που προέρχεται από αυτά και η οποία εμφανίζεται με τη μορφή ορισμένης συμπεριφοράς (Κολιάδης Ε., 2002, Βοσνιάδου Σ., 2001, Φλουρής Γ., 1995).

Σύμφωνα με τους Συμπεριφοριστές, η μάθηση και η απόκτηση της γνώσης είναι αποτέλεσμα συνεξαρτήσεων ανάμεσα στα ερεθίσματα που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον του και τις αντιδράσεις του σ΄ αυτά. Oι συμπεριφοριστικές θεωρίες ερμηνεύουν τη μάθηση μέσα από δύο μορφές:

1. την κλασική εξαρτημένη μάθηση, όπου μέσω της κλασικής συνεξάρτησης ή υποκατάστασης οι αυτόματες αντιδράσεις και οι συναισθηματικές

καταστάσεις του ατόμου, μπορούν να αποκτηθούν. Κύριος εκφραστής αυτής της προσέγγισης είναι ο Pavlov Ivan Petrovich (1849-1936).

2. τη συντελεστική μάθηση όπου η συμπεριφορά συνδυάζεται με τις συνέπειές της. Για παράδειγμα η συμπεριφορά που συνοδεύεται από αμοιβή,

δηλαδή ενισχύεται, τείνει να επαναληφθεί και να υιοθετηθεί, (θετική ενίσχυση), ενώ αντίθετα η συμπεριφορά που συνδυάζεται με δυσάρεστες συνέπειες δηλαδή με τιμωρία, τείνει να επεριοριστεί ή να απαλειφθεί. Κύριος εκφραστής αυτής της προσέγγισης είναι ο Burrhus Frederic Skinner (1904-1990).

Θετική ενίσχυση: πρόσθεση ενός ερεθίσματος για την ενδυνάμωση της αντίδρασης-συμπεριφοράς.

Αρνητική ενίσχυση: απομάκρυνση ενός ερεθίσματος, το οποίο αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης της αντίδρασης- συμπεριφοράς (κίνητρο). Διακόπτεται η παροχή ενός αρνητικού-αποστροφικού ερεθίσματος με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών και την ενδυνάμωση της επιθυμητής συμπεριφοράς.

Ο Skinner υποστήριξε ότι η διαδικασία της μάθησης θα πρέπει να χωρίζεται σε μεγάλο αριθμό μικρών βημάτων και η ενίσχυση θα πρέπει να εξαρτάται από την επίτευξη κάθε βήματος, εισάγοντας την έννοια της προγραμματισμένης διδασκαλίας (programmed instruction). Επιπρόσθετα επισήμανε ότι κάνοντας μικρά βήματα στη μάθηση, η συχνότητα των ενισχύσεων μπορεί να αυξηθεί και η συχνότητα λαθών να μειωθεί.

􀂄 την ενεργό συμμετοχή του μαθητή,

􀂄 τη δόμηση της διδακτέας ύλης σε σύντομες διδακτικές ενότητες,

􀂄 τη σταδιακή πρόοδο της διδασκόμενης ύλης σύμφωνα με τους ρυθμούς του μαθητή (προσαρμογή),

􀂄 την ενίσχυση των προσπαθειών του μαθητή,

􀂄 την άμεση επαλήθευση της απάντησής του,

􀂄 την επιβράβευση της σωστής απάντησης.

Η θεωρία της επεξεργασίας των πληροφοριών υποστηρίζει ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι ένα σύστημα το οποίο έχει ως εισροές τις πληροφορίες, οι οποίες μέσα στο σύστημα γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας και έχει ως αποτέλεσμα (εκροές) την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Μάθηση είναι μια διαδικασία επεξεργασίας των πληροφοριών που πραγματοποιείται στο νευρικό σύστημα του εκπαιδευόμενου.

Ο Robert Μ. Gagne εισάγει το αθροιστικό μοντέλο μάθησης. Σύμφωνα με αυτό μάθηση είναι η διαδικασία τροποποίησης της συμπεριφοράς του ατόμου σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα και με μόνιμα αποτελέσματα, ώστε η αλλαγή αυτή να μη χρειαστεί να επαναληφθεί σε όμοιες

συνθήκες. (Gagne R., 1985) Στη θεωρία του υπογραμμίζει τη σημασία των προαπαιτούμενων γνώσεων που πρέπει να κατέχει ο

μαθητής, για να μπορέσει να ενσωματώσει τη νέα γνώση καθώς και την ετοιμότητα του ατόμου για μάθηση (Φλουρής Γ, 1995). Οι μαθητές μπορούν

να μάθουν οτιδήποτε και σε οποιαδήποτε ηλικία, αρκεί να έχουν αφομοιώσει τις προαπαιτούμενες γνώσεις και να είναι συστηματικά οργανωμένη και προγραμματισμένη η διδασκαλία

Η διεξαγωγή της διδασκαλίας και η αξιολόγηση περιλαμβάνονται αντίστοιχα στην εφαρμογή και στην αξιολόγηση. Αναλυτικότερα:

Μέσα από τη διαδικασία αυτή γίνεται:

􀂄 ανάλυση του συστήματος (ποιοι θα εμπλακούν, πώς, γιατί, κ.λπ.) σε επιμέρους τμήματα για να το αντιληφθούμε πλήρως

􀂄 καθορισμός των στόχων Select tasks that need to be trained (needs analysis)

􀂄 ορισμός του πώς θα αξιολογηθούν οι επιδιωκόμενοι στόχοι

􀂄 επιλογή του τόπου που θα επιτευχθούν οι στόχοι (τάξη, χώρος εργασίας, self study, κ.λπ.)

􀂄 εκτίμηση του κόστους

Μέσα από τη διαδικασία αυτή γίνεται:

􀂄 καθορισμός των επιμέρους στόχων

􀂄 προσδιορισμός και απαρίθμηση των βημάτων που απαιτούνται για να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος μαθησιακός στόχος

􀂄 ανάπτυξη των τρόπων αξιολόγησης (τεστ, κ.λπ.)

􀂄 κατηγοριοποίηση των πιθανών εκπαιδευόμενων (ανάλογα με το μαθησιακό τους επίπεδο, κ.λπ.)

􀂄 ταξινόμηση των στόχων ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας

Μέσα από τη διαδικασία αυτή γίνεται:

􀂄 ανάπτυξη των δραστηριοτήτων που θα βοηθήσουν τον εκπαιδευόμενο να κατακτήσει τον επιδιωκόμενο διδακτικό στόχο

􀂄 επιλογή της μεθόδου και του τρόπου εφαρμογής

􀂄 επιλογή ή δημιουργία του υλικού που θα χρησιμοποιηθεί

􀂄 σύνθεση των παραπάνω και έλεγχος ώστε να διαπιστωθεί εάν επαρκούν για τους διδακτικούς στόχους

Μέσα από τη διαδικασία αυτή γίνεται:

􀂄 σχεδιασμός του πλάνου διδασκαλίας

􀂄 διεξαγωγή του σχεδίου διδασκαλίας

Μέσα από τη διαδικασία αυτή γίνεται:

􀂄 επανεξέταση και αξιολόγηση για κάθε μια από τις παραπάνω φάσεις (ανάλυση, σχεδίαση, ανάπτυξη, εφαρμογή) ώστε να γίνει επιβεβαίωση ότι

􀂄 εξέταση (π.χ. με παρατήρηση) αν οι στόχοι έχουν επιτευχθεί

􀂄 εξέταση αν η διδασκαλία θα μπορούσε να γίνει καλύτερη

Ο κονστρουκτιβισμός ή η θεωρία του εποικοδομητισμού ή οικοδομισμού ή δομητισμού (constructivism) αναφέρεται στο «πώς οι άνθρωποι μαθαίνουν»

(how to learn). Βασική αρχή είναι ότι οι άνθρωποι κατασκευάζουν τις δικές τους κατανοήσεις για τον κόσμο γύρω τους, μέσα από την εμπειρία και τον στοχασμό τους πάνω στην εμπειρία αυτή, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα την προϋπάρχουσα γνώση, για να ερμηνεύσουν τη νέα γνώση (Brooks J.G., Brooks M.G., 2001, Shapiro A., 2002). Είναι επομένως, ενεργοί δημιουργοί της γνώσης τους.

Η εποικοδομητική θεωρία σήμερα, έχει πολλές εκφάνσεις, ωστόσο, διακρίνονται τα εξής κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα (Snowman J., Biehler

R., 2006):

􀂄 μάθηση σημαίνει ενεργή κατασκευή της γνώσης και «έχει νόημα και περιεχόμενο» (meaningful learning): ο εκπαιδευόμενος «χτίζει, δομεί» τις

􀂄 η γνώση κάποιου ατόμου δε μπορεί να μεταφερθεί εξ ολοκλήρου σε κάποιο άλλο άτομο, διότι (η γνώση) είναι αποτέλεσμα της προσωπικής

Βασικές αρχές του εποικοδομητισμού στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών:

􀂄 Δημιουργήστε τις συνθήκες, αλλά αφήστε τους εκπαιδευόμενους να ανακαλύψουν, εξάγοντας τη γνώση από μέσα τους – όσο το δυνατό.

􀂄 Δημιουργήστε τη γνώση μέσα από αυθεντικές καταστάσεις και δραστηριότητες.

􀂄 Χρησιμοποιήστε τις γνωστικές μεθόδους μαθητείας, ώστε να μπορέσει ο εκπαιδευόμενος να κατασκευάσει τη γνώση μέσα από πραγματικές

􀂄 Τοποθετήστε τη γνώση σε πολλαπλά πλαίσια προετοιμάζοντας το έδαφος για την μεταφορά σε νέα πλαίσια.

􀂄 Δημιουργήστε γνωστική ευελιξία με την εξασφάλιση ότι η γνώση αντανακλάται από πολλές προοπτικές.

􀂄 Βοηθήστε τους εκπαιδευόμενους να συνεργαστούν στην κατασκευή της γνώσης.

􀂄 συνεργατική μάθηση (collaborative learning),

􀂄 μάθηση βασισμένη σε εργασίες (projects based learning),

􀂄 επίλυση προβλημάτων (problem solving).

􀂄 e-portfolio και

􀂄 projects.

προβλήματα στην εφαρμογή του (Matthews M.,R., 2002) όπως:

􀂄 Είναι δύσκολο να προκαθοριστεί ένα σχέδιο μαθήματος αφού οι ενέργειες του εκπαιδευτικού και η πορεία της διδασκαλίας του εξαρτώνται από τις

􀂄 Σε μια τέτοιου είδους διδασκαλία απαιτείται περισσότερος διαθέσιμος χρόνος, αλλά και «χώρος», αφού οι απαιτήσεις από τους μαθητές είναι πολύ περισσότερες από ότι σε ένα παραδοσιακό μάθημα (de Jong T., van Joolingen,W. R., 1998, Perkins D., 1999).

􀂄 Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός οδηγεί σε «group think».

􀂄 Είναι δύσκολη η πιστοποίηση των αποκτηθέντων δεξιοτήτων.

􀂄 Υπάρχει η προϋπόθεση της προαπαιτούμενης γνώσης

􀂄 Δεν προσεγγίζονται όλα τα θέματα με την ίδια ευκολία.

Θεωρίες Μάθησης

Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός, όπως προαναφέρθηκε, δίνει έμφαση στην κουλτούρα και στο κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζεται η

γνώση, προκειμένου να συντελεστεί η δόμησή της από το άτομο αλλά και η κατανόησή της (Derry S.J., 1999, McMahon M., 1997). Αυτή η οπτική

συνδέεται άμεσα με σύγχρονες αναπτυξιακές θεωρίες (developmental theories), όπως του Vygotsky και του Bruner, αλλά και με την κοινωνικογνωστική θεωρία του Bandura (Shunk, 2000). Επίσης, βασίζεται σε συγκεκριμένες υποθέσεις για την πραγματικότητα, τη γνώση και τη μάθηση. Για να γίνει αντιληπτή η διδακτική θεωρία που αναδύεται από μια τέτοια θεώρηση, είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι παρακάτω υποθέσεις.

Η πραγματικότητα: Οι κοινωνικοί εποικοδομιστές θεωρούν ότι η πραγματικότητα κατασκευάζεται μέσω της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τα μέλη μιας κοινωνίας εφευρίσκουν μαζί τις ιδιότητες του κόσμου μέσα στον οποίο ζουν (Kukla A., 2000). Επίσης, η πραγματικότητα δεν μπορεί να ανακαλυφθεί αφού δεν υπάρχει πριν από την εφεύρεσή της από τα μέλη της κοινότητας.

Η γνώση: Για τη θεωρία αυτή, η γνώση είναι επίσης ένα ανθρώπινο προϊόν, αφού κατασκευάζεται κοινωνικά και πολιτιστικά (Ernest P., 1999, Gredler M.E., 1997, Prawat R. S., Floden R.E., 1994). Τα άτομα δημιουργούν τις κατανοήσεις τους μέσω των αλληλεπιδράσεών τους με τους άλλους αλλά

και με το περιβάλλον στο οποίο ζουν.

Η μάθηση: είναι κοινωνική διαδικασία. Δεν πραγματοποιείται μόνο μέσα από ένα άτομο, ούτε είναι μια παθητική ανάπτυξη συμπεριφορών που

διαμορφώνονται από τις εξωτερικές ενισχύσεις, αντίθετα προκύπτει μέσα από την ενασχόληση του ατόμου με τις κοινωνικές δραστηριότητες (McMahon Μ., 1997).

Οι βασικές αρχές της κοινωνικοπολιτιστικής προσέγγισης του L. Vygotsky:

􀂄 Η ανάπτυξη της νόησης είναι κοινωνικά καθορισμένη (υιοθετεί μια εξελικτική, αναπτυξιακή ανάλυση).

􀂄 Οι ανώτερες λειτουργίες της νόησης έχουν κοινωνική προέλευση.

􀂄 Σημαντικό κλειδί για την κατανόηση των δια-ψυχολογικών και ενδο-ψυχολογικών διεργασιών είναι οι μεταφορικές έννοιες «εργαλεία» και

«σήματα» τα οποία διαμεσολαβούν για το μετασχηματισμό της γνωστικής ανάπτυξης του ατόμου.

Τα στάδια της εξελικτικής πορείας του αναπτυσσόμενου ατόμου, σύμφωνα με τον Vygotsky είναι τα εξής:

􀂄 Της πρωτόγονης, χωρίς αυτοέλεγχο αντίδρασης του βρέφους στα ερεθίσματα

􀂄 Της χρήσης εξωτερικών διαμεσολαβητικών σημάτων

􀂄 Της ικανότητας του παιδιού να ρυθμίζει από μόνο του την ίδια την συμπεριφορά με το να οργανώνει ενεργά το πεδίο των ερεθισμάτων

􀂄 Το στάδιο της εσωτερίκευσης, μέσα από το οποίο το άτομο αυτονομείται.

Σύμφωνα με τις γνωστικές θεωρίες μάθησης, η μάθηση αναφέρεται στις γνωστικές δομές και τις εσωτερικές διαδικασίες του ατόμου. Η μάθηση πραγματώνεται μέσω του σχεδιασμού γνωστικών μαθησιακών στρατηγικών. Πολλές από τις προσεγγίσεις αυτές στηρίζονται στο φιλοσοφικό πλαίσιο της θεωρίας του Dewey (1859-1952) όπου η μάθηση εκτιμάται ως μια ενεργητική διαδικασία, με εστίαση στον «ενεργητικό μαθητή», ο οποίος χρησιμοποιεί τις αισθήσεις για να κατασκευάσει έννοιες. Στα πλαίσια αυτά η εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα για τον

Ο Jean Piaget (1896-1980) τόνισε τη σπουδαιότητα της ενεργητικής και άμεσης επαφής με πρόσωπα, γεγονότα, αντικείμενα και φαινόμενα στη

γνωστική ανάπτυξη. Η μάθηση πραγματοποιείται μέσω της προσαρμογής κατά την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Η μάθηση είναι μια ενεργητική διαδικασία, είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής του ατόμου στο περιβάλλον και πραγματώνεται μέσω δύο βασικών λειτουργιών: την αφομοίωση και τη συμμόρφωση. Συνεπώς η εμπειρία και η επίλυση προβλημάτων είναι βασικοί παράγοντες της αφομοίωση και της συμμόρφωσης των πληροφοριακών ερεθισμάτων, ώστε να επέλθει η προσαρμογή της πληροφορίας που λαμβάνει ο εκπαιδευόμενος στις υπάρχουσες γνωστικές του δομές. Ο τρόπος που παρουσιάζεται η πληροφορία είναι επίσης σημαντικός. Η μάθηση είναι ολική, αυθεντική και πραγματική. Η γνώση

χαρακτηρίζεται από ορισμένες δυνατότητες διανοητικής λειτουργίας, οι οποίες συνήθως εξαρτώνται από την ηλικία του παιδιού και από τις εμπειρίες που είχε την ευκαιρία να αποκτήσει μέσα στο περιβάλλον του. Οι δυνατότητες αυτές καθορίζουν το τι και με ποιο τρόπο μπορεί να μάθει σε κάθε φάση της ζωής του το αναπτυσσόμενο άτομο. Σε κάθε στάδιο είναι δυνατόν να επιτευχθούν ορισμένες νοητικές διεργασίες και να αναπτυχθούν γνωστικές ικανότητες που δεν υπήρχαν προηγουμένως.

Αφομοίωση: ενσωμάτωση των ερεθισμάτων στα υπάρχοντα γνωστικά σχήματα.

Συμμόρφωση: τροποποίηση των υπαρχόντων γνωστικών σχημάτων, ώστε να ενσωματωθούν τα νέα ερεθίσματα στις υπάρχουσες γνωστικές δομές του

1. Το αισθησιοκινητικό στάδιο (γέννηση- 2 ετών): Το παιδί αναπτύσσει τα αρχικά γνωστικά σχήματα κυρίως μέσω των αισθητηριακών και κινητικών

δραστηριοτήτων του

2. Το προσυλλογιστικό στάδιο (2 – 7 ετών): Το παιδί βαθμιαία αποκτά την ικανότητα να διατηρεί τα φυσικά μεγέθη και να αποκεντρώνει την

αντίληψη, αλλά δεν έχει την ικανότητα των νοητικών λειτουργιών και της νοητικής αντιστρεψιμότητας

3. Το στάδιο συγκεκριμένων νοητικών ενεργειών (7 -11 ετών): Το παιδί έχει την ικανότητα των νοητικών λειτουργιών, αλλά λύνει τα προβλήματα με τη γενίκευση συγκεκριμένων ενεργειών που απορρέουν από τις προηγούμενες εμπειρίες του.

4. Το στάδιο τυπικών λογικών πράξεων ή αφαιρετικής σκέψης (11 -15 ετών): Ο έφηβος κατέχει την κατεξοχήν ανθρώπινη σκέψη, δηλαδή, την αφαιρετική

σκέψη. Διατυπώνει υποθέσεις, αναπτύσσει κριτική ικανότητα και επιλύει με συστηματικό τρόπο προβλήματα.

Ο Jerome Bruner, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Harvard, ανέπτυξε, το 1966, την ανακαλυπτική θεωρία μάθησης (discovery learning), σύμφωνα με την οποία, σε κάθε μαθησιακή διαδικασία, το άτομο πρέπει να οδηγείται από την ανακάλυψη των εννοιών, μέσω πειραματισμού και πρακτικής, στο μετασχηματισμό και την αξιολόγηση/ εκτίμηση/ έλεγχο των γνώσεων. Ο Bruner υποστηρίζει ότι η εκπαιδευτική ύλη, αλλά και γενικότερα το αναλυτικό πρόγραμμα πρέπει να οργανώνονται σε σπειροειδή διάταξη (spiral organization), όπου το περιεχόμενο εξελίσσεται από το γενικό στη εξειδίκευση. Στο σπειροειδές αναλυτικό πρόγραμμα, οι έννοιες εισάγονται από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης, προσαρμοσμένες στο διανοητικό επίπεδο των εκπαιδευόμενων και επαναλαμβάνονται σε μεγαλύτερες τάξεις, σε ανώτερο κάθε φορά επίπεδο, εμπλουτισμένες με νέα στοιχεία. Σε αυτή τη θεωρία μάθησης ο εκπαιδευτικός πρέπει να δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε να μαθαίνουν οι εκπαιδευόμενοι, να διευκολύνει τη μάθηση, να εμψυχώνει τον εκπαιδευόμενο και να συντονίζει τη διαδικασία της μάθησης.

􀂄 Σπειροειδή διάταξη της ύλης, όπου το περιεχόμενο εξελίσσεται από το γενικό στη εξειδίκευση (spiral organization).

􀂄 Προδιάθεση για μάθηση: γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι εμπειρίες και το πλαίσιο που θα κάνει τον εκπαιδευόμενο πρόθυμο να

􀂄 Η μάθηση μπορεί να ακολουθεί ένα ανακαλυπτικό πλαίσιο, ώστε οι πληροφορίες να μπορούν να δομηθούν με αποτελεσματικό τρόπο (discovery learning-going beyond the information given):

Ο Seymour Papert (1980) τονίζει ότι η μάθηση είναι μια ενεργητική διαδικασία και η αποτελεσματικότητά της συνδέεται με τον πειραματισμό

και την κατασκευή της γνώσης, η οποία έχει νόημα για τον εκπαιδευόμενο, όπως είναι για παράδειγμα οι μικρόκοσμοι.

Ένας «μικρόκοσμος» (microwords) αποτελείται από ένα σύνολο από αντικείμενα (συγκεκριμένα και αφηρημένα) και σχέσεις, όπως επίσης από στοιχειώδεις λειτουργίες που έχουν τη δυνατότητα να επιδράσουν στα αντικείμενα, να τροποποιήσουν τις σχέσεις τους και να δημιουργήσουν νέα αντικείμενα (Laborde J., Strasser R., 1990). Ένας «μικρόκοσμος», ως εφαρμογή, είναι ένα ανοικτό υπολογιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο εκπαιδευόμενος μπορεί να εξερευνήσει ένα χώρο, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα προγραμματισμού (Κόμης Β., 2004) Ο Papert (1984) αναφέρει ότι το περιβάλλον αυτό είναι αυστηρά περιορισμένο, πλήρως ορισμένο αλλά και πλούσιο. Οι μικρόκοσμοι αποτελούν χώρους για εξερεύνηση και είναι σχεδιασμένοι ώστε να είναι πλούσιοι σε ανακαλύψεις, με την έννοια ότι μικρά τμήματα γνώσης έχουν σκορπιστεί μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο τα οποία ο εκπαιδευόμενος μπορεί να τα εντοπίσει.

Η αδρανής γνώση (inert knowledge) σχετίζεται με τη γνώση (πληροφορίες) που μπορεί ο εκπαιδευόμενος να εκφράσει, αλλά δεν μπορεί να

χρησιμοποιήσει στην καθημερινή του ζωή (Jarz E.M., Kainz G.A., Walpoth G., 1997). Όταν για παράδειγμα ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει στατιστική και

γνωρίζει νέους τύπους χωρίς να γίνεται διασύνδεση της νέας γνώσης μέσω παραδειγμάτων, τότε οδηγείται στην αδρανή γνώση. Συχνά στην σχολική αίθουσα, οι μαθητές ξεχνάνε ό,τι έγραψαν σε ένα διαγώνισμα, αμέσως μετά το τέλος του. Ουσιαστικά η γνώση δεν είναι ακριβώς ξεχασμένη, απλά ο μαθητής δεν μπορεί να τη χρησιμοποιήσει έξω από τις συγκεκριμένες ερωτήσεις του διαγωνίσματός του.

Σύμφωνα με τη Jean Lave, η οποία ανέπτυξε τη θεωρία της Εγκαθιδρυμένης ή Εμπλαισιωμένης Νόησης ή Γνώσης (Situated Cognition), η μάθηση είναι

Ως συνεργατική μάθηση (collaborative learning) ορίζεται κάθε διαδικασία ομαδικής μάθησης στην οποία πραγματοποιείται αλληλεπίδραση μεταξύ

Ο Howard Gardner ορίζει τη νοημοσύνη ως «την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων ή δημιουργίας προϊόντων, τα οποία εκτιμώνται σε ένα ή περισσότερα πνευματικά περιβάλλοντα (cultural setting) (Gardner H., Hatch T., 1989). Στο βιβλίο του Intelligence Reframed: Multiple Intelligences for the 21st Century υποστηρίζει ότι η ανθρώπινη ευφυΐα δεν έχει μία και μοναδική μορφή. Διενήργησε πολλές έρευνες και κατέληξε σε μια λίστα από οχτώ νοημοσύνες, αντίθετα με την παραδοσιακή πρακτική, η οποία αναγνωρίζει συνήθως δυο νοημοσύνες:

1. την γλωσσολογική (verbal) και

2. την λογική-μαθηματική (computational) (Brualdi Α., 1996)

Η χρήση ενός εκπαιδευτικού λογισμικού κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας με μοντέλα κατευθυνόμενης μάθησης έχει τα εξής αποτελέσματα:

Η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην κατευθυνόμενη διδασκαλία συμβάλλει στην ανάπτυξη γνωστικών και νοητικών κυρίως δεξιοτήτων (λιγότερο των κοινωνικών) καθώς και στην ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων πληροφορικής, αφού οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή (αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση η ικανότητα χρήσης υπολογιστή). Μέσω του εκπαιδευτικού λογισμικού (π.χ. χρήση πολυμέσων) μπορεί να επιτευχθεί η αναπαράσταση όχι μόνο αντικειμένων, αλλά και αφηρημένων δυσνόητων εννοιών και ιδεών που δυσκολεύουν τους αδύνατους μαθητές ή και τους αρχάριους χρήστες να τα προσεγγίσουν και να τα κατανοήσουν. Στη διδασκαλία παρουσιάζεται ως διαδοχή των εξής ενεργειών «πληροφορία-ερώτηση- απάντηση- σχολιασμός».Οι πληροφορίες παρουσιάζονται είτε γραμμικά είτε με διακλάδωση και με διάφορες μορφές όπως μέσω συνδέσμων, ερωτήσεων και προβλημάτων και προσπαθούν να αναπτύξουν τις δεξιότητες του χρήστη.

Η χρήση ενός συστήματος πρακτικής και εξάσκησης (drill and practice) παρουσιάζεται ένα εκπαιδευτικό θέμα και ο εκπαιδευόμενος διενεργεί ασκήσεις

εμπέδωσης.

Το εκπαιδευτικό λογισμικό μπορεί να διαδραματίζει το ρόλο διδάσκοντα (στον βαθμό βέβαια που κάτι τέτοιο είναι εφικτό) (Taylor R.P., 1980). Αυτές οι κατηγορίες λογισμικού δίνουν τη δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να οδηγηθεί μόνος του στην γνώση χωρίς την παρουσία του εκπαιδευτικού, παρέχοντας ένα είδος αυτομάθησης/ αυτοδιδασκαλίας/ αυτοεκπαίδευσης (self-learning) καθώς και μια εξατομίκευση της διδασκαλίας, εφόσον βασίζεται στους προσωπικούς ρυθμούς μάθησης κάθε εκπαιδευόμενου.

Το εκπαιδευτικό λογισμικό που στηρίζεται στην κατευθυνόμενη διδασκαλία  μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως εξής:

Όταν ο εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει προβλήματα στη διδασκαλία προσπαθεί να τα λύσει με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Μετά την εφαρμογή της διδασκαλίας με τη χρήση της τεχνολογίας ο εκπαιδευτικός αναρωτιέται για:

Η διδασκαλία, σύμφωνα με τον εποικοδομητισμό είναι η διαδικασία που στηρίζει την κατασκευή της γνώσης από τους μαθητευόμενους. Η μάθηση εδώ, είναι μια ενεργός διαδικασία και όχι μια απλή ανταλλαγή πληροφοριών (Duffy & Cunningham, 1996, Jonassen, 1999).

Με την ενσωμάτωση της τεχνολογίας στις μεθόδους των κονστρουκτιβιστών (π.χ. problem-based learning, project-based learning), οι εκπαιδευόμενοι γίνονται πιο υπεύθυνοι και πιο ενεργοί στη διαδικασία της μάθησης (Grant, 2002).

Επιπλέον, καλλιεργείται η επαγωγική σκέψη, δίνονται ευκαιρίες επίλυσης προβλημάτων σε αυθεντικά πλαίσια και προωθείται η συνεργατική μάθηση

Ένα αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, για να στηρίξει μια τέτοιας μορφής διδακτική προσέγγιση, θα πρέπει να δίνει «χώρο» και «χρόνο» στον εκπαιδευτικό αλλά και στον εκπαιδευόμενο έτσι ώστε να μπορεί να δημιουργεί και να αυτενεργεί. Θα πρέπει δηλαδή να είναι ευέλικτο ώστε να παρέχει τη δυνατότητα χρήσης νέων στρατηγικών και νέων εργαλείων στήριξης (π.χ. εργαλείων τεχνολογίας) της μαθησιακής διαδικασίας.

Αφού η γνώση δομείται από το άτομο μέσα από την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον στο οποίο ανήκει, η αξιολόγησή της πρέπει να γίνεται μέσα από ένα  πλαίσιο αυθεντικών μεθόδων. Χρειαζόμαστε να αξιολογήσουμε ικανότητες που σχετίζονται με το πόσο καλά μπορούν να διατυπώνουν και να εκτελούν προβλήματα, να θέτουν στόχους και να τους αξιολογούν, να γενικεύουν υποθέσεις, να αναζητούν πληροφορίες που σχετίζονται με την επίλυση ποικίλων προβλημάτων, να συνεργάζονται με τους άλλους.

i) τις αξιολογήσεις βασισμένες στην επίδοση (performance-based assessment), όπως για παράδειγμα τα performance test, μέσα από τα οποία εκτιμάται η ικανότητα χρησιμοποίησης της γνώσης και των αποκτηθέντων δεξιοτήτων στην επίλυση ρεαλιστικών προβλημάτων.

ii) τη χρήση χαρτοφυλακίων (portfolios) που περιέχουν παραδείγματα της εργασίας των μαθητών. Οι μαθητές μόνοι τους ή με τη βοήθεια των δασκάλων τους αποφασίζουν τι θα βάζουν στα portfolios (π.χ., draft των εργασιών τους, σκέψεις τους πάνω σ΄αυτές, επιμέρους κομμάτια, φωτογραφικό υλικό, κ.λπ.). Το περιεχόμενό τους δεν αντανακλά απλά την επίδοση των μαθητών ή τις αδυναμίες τους, αλλά αποτελεί και ένα μέσο για αναστοχασμό (self-reflection), αυτοέκφραση (self-expression) και αυτοανάλυση (self-analysis) (Hebert, 2001, Laboskey, 2000).

iii) τις εκθέσεις (exhibitions) μέσα από τις οποίες περιγράφονται οι ατομικές εργασίες των μαθητών αλλά και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτές

iv) με τις ρουμπρίκες (rubrics): μια μέθοδος που εξασφαλίζει στους διδάσκοντες μια αποτελεσματική και αντικειμενική θεώρηση των δεξιοτήτων των μαθητών

Διαφέρουν μεταξύ τους ως προς:

􀂄 την απάντηση που δίνουν στο ερώτημα «Τι είναι μάθηση;» (ορισμός μάθησης)

􀂄 την περιγραφή των συνθηκών που είναι απαραίτητες για την επίτευξη της μάθησης και

􀂄 τον προσδιορισμό των προβλημάτων που εμποδίζουν τη μάθηση.

Οι εκπρόσωποι της κατευθυνόμενης μάθησης πιστεύουν ότι η μάθηση έχει τη δική της ξεχωριστή ύπαρξη έξω από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Η μάθηση επιτυγχάνεται όταν αυτή η γνώση μεταδίδεται στον εκπαιδευόμενο. Οι εκπρόσωποι του εποικοδομητισμού πιστεύουν ότι οι άνθρωποι

κατασκευάζουν τη γνώση στον εγκέφαλό τους και η μάθηση επιτυγχάνεται όταν ο εκπαιδευόμενος συνθέτει και τον μηχανισμό της μάθησης και τη δική του μοναδική θεώρηση για τη γνώση (Willis J., 1995).